Informator Izby Adwokackiej w Warszawie

W dniu 9 grudnia w siedzibie Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie (al. Ujazdowskie 49) odbyło się szkolenie ,,Kredyty indeksowane i denominowane do waluty obcej II”, objęte cyklem szkoleń ,,Pomoc Frankowiczom”, w którym udział wzięli członkowie Izb Adwokackich z całej Polski. Zorganizowane przez Sekcje Prawa Gospodarczego i Handlowego przy ORA w Warszawie oraz Sekcje Prawa Bankowego i Finansowego.

Szkolenie przeprowadził specjalista z zakresu prawa finansowego SSR dr Andrzej Michór, doktor nauk prawnych, od 1.10.2007 r. adiunkt w Zakładzie Prawa Finansowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego, specjalizujący się w zagadnieniach prawa rynków finansowych oraz odpowiedzialności administracyjnej. Równolegle z pracą naukową wykonujący zawód sędziego – obecnie w Sądzie Rejonowym we Wrocławiu.

W trakcie szkolenia wyjaśniona została istota kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej oraz problem błędnego określania wspomnianych kredytów mianem kredytów walutowych. Wskazano, iż przypadku kredytu denonominowanego mamy do czynienia z klauzulą zawierającą jedynie postanowienie określające sposób wykonania umowy, a nie określające główne świadczenie stron. Podniesiono, iż istotą typowej umowy kredytu denominowanego do waluty innej niż polska jest obowiązek, a nie uprawnienie wypłaty jak i spłaty takiego kredytu w PLN, charakter prawny waluty wskazanej w umowie kredytu denominowanego wyznacza bowiem art. 358 (1) § 2 KC, walutę zobowiązania wyznacza nie kwestia uruchomienia wypłaty środków lecz waluta świadczenia dłużnika.

SSR dr Andrzej Michór wskazał narzędzia pozwalające kwestionować umowy kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej. Jako podstawowe z nich, wymienione w Kodeksie cywilnym zostały przybliżone:
– nieważność umowy – skutkująca brakiem roszczenia odsetkowego po stronie banku za okres przed wezwaniem, możliwością zakwalifikowaniem takiego świadczenia jako nienależnego.

-błąd co do treści czynności prawnej, który stanowi podstawę dochodzenia roszczenia tytułem bezpodstawnego wzbogacenia związanego z nienależnie pobranymi odsetkami, ograniczoną jednak ustawowym terminem.
– możliwość powoływania się na istotną zmianę warunków społeczno-gospodarczych jako zdarzenie zewnętrzne względem stron ,wykraczającym poza ramy ryzyka kontraktowego.

– klauzule abuzywne, których skuteczne powołanie skutkuje wyłączeniem spornych postanowień, podstawą dochodzenia roszczeń jest świadczenie nienależne.

Obok podstawowych instrumentów wynikających z Kodeksu cywilnego, przybliżone zostały uregulowania m.in. ustawy antyspreadowej, ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Wskazano możliwość dochodzenia roszczeń przez kredytobiorców wobec których bank przy zawieraniu umowy kredytowej zastosował praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, a więc takie które godzą w nie w sposób bezprawny, w szczególności przez stosowanie wzorców umów uznanych za niedozwolone czy naruszenie obowiązku rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Przybliżone zostało w tym kontekście pojęcie zbiorowych interesów konsumentów omówione w wyroku SN z 10 kwietnia 2018 r., o sygn. akt III SK 27/07, odnosząc je jako zachowanie przedsiębiorcy, które godzi w interesy osób stanowiących określony zbiór.

Podniesiono, iż kluczowym elementem rzetelnego rynku finansowego jest udostępnianie jasnych i rzetelnych informacji, z tego też względu podkreślone zostało szczególne znaczenie obowiązku informacyjnego ciążącego na bankach, co w sytuacji nieprofesjonalnego uczestnika rynku, biorąc pod uwagę zwiększone ryzyko ekonomiczne oraz zagrożenie interesów klientów w przypadku umów kredytowych ma szczególne znaczenie. W odniesieniu do kwestii związanych z obowiązkami informacyjnymi banków przywołane zostało orzecznictwo TSUE. Ustalając model rozważnego konsumenta usług finansowych wskazano na powinność zachowania szczególnej staranności w celu uniknięcia typowego podejścia prezentowanego w odniesieniu do zawierania umów o niskiej wartości i niskim poziomie skomplikowania, gdyż w przypadku umowy kredytowej przedstawiającej wartość znaczenie wyższą konsument powinien mieć zapewnioną szerszą ochronę.

Zwrócono również uwagę na przepisy szczególne normujące sprzedaż usług finansowych na odległość, nakładające na ogólny reżim prawa bankowego, rynków kapitałowych oraz prawa ubezpieczeniowego dodatkowych, dość szczegółowo określonych obowiązków informacyjnych.

Odniesiono się także do prawa unijnego i wskazano, że kładzie ono szczególny nacisk na zapewnienie jasnych i przejrzystych reguł, udostępnianie pełnych, rzetelnych i zrozumiałych informacji inwestorowi jak również ochronę konsumenta jako strony na rynku finansowym, co ma szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że usługi na rynku finansowym charakteryzują się wyraźnie zwiększonym w porównaniu z innymi usługami ryzykiem ekonomicznym i zagrożeniem naruszenia interesów klientów będących nieprofesjonalnymi uczestnikami rynku.

Jak wynika z raportów, banki w odniesieniu do umów kredytowych powiązanych z CHF nie zabezpieczały w pełni ryzyka kursowego. Tylko w przypadku 100% zabezpieczenia pozycji, ewentualna zmiana kursu walutowego CHF byłaby dla nich neutralna finansowo. Nie jest więc wykluczone, że niektóre z banków mogły być zainteresowane osłabieniem się waluty PLN względem CHF, gdyż w ten sposób mogły uniknąć potencjalnych strat, a także wygenerować dla siebie zyski.

(opracował adw. dr Kamil Szmid)