Informator Izby Adwokackiej w Warszawie

Trwający od 2015 r. kryzys praworządności w Polsce osłabia nie tylko funkcjonowanie krajowego systemu ochrony praw człowieka, ale w konsekwencji prowadzi także do podważenia pozycji Polski na arenie międzynarodowej – to jeden z głównych wniosków debaty z udziałem przedstawicieli Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zorganizowanej w German Marshall Fund w Waszyngtonie. W debacie brał udział Dziekan ORA w Warszawie adw. Mikołaj Pietrzak.

Debata w German Marshall Fund (link: http://www.gmfus.org/events/polands-future-conversation-challenges-rule-law) była jednym z punktów wizyty przedstawicieli Okręgowej Rady Adwokackiej i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka realizowanej na zaproszenie American Bar Association i Human Rights First. W trakcie wizyty polscy prawnicy spotkali się z m.in. przedstawicielami Senatu i Izby Reprezentantów, Departamentu Stanu oraz amerykańskimi organizacjami pozarządowymi.

Zagrożenia dla praworządności

Jednym z głównych tematów rozmów były kwestie dotyczące trwającego w Polsce od końca 2015 r. kryzysu praworządności.  – Przyjmowanie kolejnych ustaw dotyczących funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego oraz dopuszczenie do orzekania trzech osób, które zostały wybrane na stanowisko sędziego TK bez ważnej podstawy prawnej poważnie naruszyło niezależność i negatywnie wpłynęło na efektywność Trybunału Konstytucyjnego, a co za tym idzie funkcjonowania całego systemu kontroli konstytucyjnej – mówi adw. Mikołaj Pietrzak, Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie.

Zdaniem ekspertów trwający kryzysy praworządności pogłębił się wraz z przyjęciem ustaw dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Prawnicy zwracają uwagę na m.in. nowelizację ustawy o ustroju sądów powszechnych, która umożliwiła Ministrowi Sprawiedliwości odwołanie prezesów i wiceprezesów sądów oraz nowelizację ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, która zmienia tryb wyboru członków Rady i w konsekwencji zwiększa polityczny nadzór nad wyborem nowych sędziów.

– Rozszerzenie politycznego wpływu na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości może prowadzić do naruszenia prawa do rzetelnego procesu, a co za tym idzie do osłabienia całego systemu ochrony praw człowieka – mówi Maciej Nowicki, wiceprezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.  – Podejmując działania, które zagrażają niezależności wymiaru sprawiedliwości i są sprzeczne z Konstytucją i gwarantowaną w niej zasadą trójpodziału władz, Polska zaprzepaszcza swój dorobek lidera demokratycznych przemian w Europie – dodaje Maciej Nowicki.

Obniżenie standardów ochrony praw człowieka

W trakcie rozmów eksperci zwracali uwagę również na inne zagrożenia dla ochrony praw człowieka w tym m.in. wolności zgromadzeń, prawa do prywatności, swobody działalności organizacji pozarządowych i wolności słowa. W związku z tym ostatnim zagadnieniem szczególną uwagę zwracano na przyjętą niedawno nowelizację ustawy o IPN.

Jak wskazywała w swojej opinii Helsińska Fundacja Praw Człowieka, nowe przepisy wprowadzające odpowiedzialność karną za przypisywanie Polsce i Polakom wbrew faktom odpowiedzialności za zbrodnie nazistowskie lub inne zbrodnie przeciwko ludzkości oraz odpowiedzialność cywilną za naruszenie dobrego imienia RP mogą doprowadzić do nieuzasadnionej ingerencji w swobodę wypowiedzi (opinia HFPC dostępna jest tutaj: http://www.hfhr.pl/opinia-hfpc-o-projekcie-nowelizacji-ustawy-o-ipn/)

Reakcja społeczności międzynarodowej

Od 2015 r. na trwający w Polsce kryzys praworządności zareagowało wiele niezależnych międzynarodowych instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka, w tym m.in. Komitet Praw Człowieka ONZ (http://www.hfhr.pl/rekomendacje-komitetu-praw-czlowieka-dla-polski/), Komisja Wenecka (http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?country=23&year=all), Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, a także Komisja Europejska (link: http://www.hfhr.pl/apel-do-komisji-europejskiej-o-uruchomienie-art-7-tue-wzgledem-polski/). Na temat sytuacji w Polsce wypowiadali się także przedstawiciele administracji USA.

– Niestety, żadna z rekomendacji przedstawionych przez międzynarodowe instytucje, w tym zwłaszcza przez Komisję Europejską nie została wdrożona – mówi Małgorzata Szuleka, prawniczka HFPC.

Zdaniem prawników, skutki wprowadzonych w ostatnich dwóch latach zmian w funkcjonowaniu Trybunału Konstytucyjnego czy wymiaru sprawiedliwości będą widoczne nie tylko w kraju, ale również mogą doprowadzić do osłabienia współpracy Polski z zagranicznymi partnerami w ramach wspólnoty państw demokratycznych.

Źródło zdjęcia: Twitter GMFUS